Uçucu yağlar, grip ve koronavirüs

20 Mart 2020

Son haftalarda dünya çapında yeni koronavirüs hastalığı (COVID-19) ile ilgili haberler basın, medya ve internette büyük bir yer tutuyor. Birçok kişi endişe duyuyor ve etkili koruyucu önlemler arıyor. Bu konu ile ilgili doktor arkadaşlarım ile sohbet ettiğim zaman serin kanlı kalmamız gerektiğini ifade ediyorlar. Ben de aynı düşüncedeyim… Stres, panik ve korku bağışıklık sistemimizi zayıflatır.

Virüslere karşı en etkili korunma yöntemi moralimizi yüksek ve bağışıklık sistemimizi güçlü tutmak ve bazı temel önlemler almak. Virüsler ancak uygun bir ortam bulunca ve bir hücre işgal ederek çoğaltabilir ve yayılabilirler.

Yapabileceğimiz çok şey var;

  • Basit hijyen kuralları ve pratik önlemler uygulamak,
  • Kendimize iyi bakmak ve sağlıklı yaşamak,
  • Bağışıklık sistemimizi güçlendirmek,
  • Sinir sistemimizi dengelemek ve yatıştırmak.

Basit hijyen kuralları ve önlemler

Sağlık Bakanlığı https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/  web sayfasında uygulanması gereken hijyen kuralları ve önlemler  hakkında detaylı bilgi ve tanıtım videosu sunuyor.

İki konuda bir yorum eklemek istiyorum.

El temizliği

Elleri temizlemek için en etkili ve güvenli yöntem su ve sabun ile yıkamak. Ancak su kullanma olanağı yok ise eller en az % 60 alkol içeren bir solüsyon ile dezenfekte edilmelidir 1. Yüksek oranda alkol içeren bir dezenfektan cildinizi kurutabilir veya tahriş edebilir; doğal bir krem, balm veya merhem ile cilt kuruluğunu önleyebilirsiniz. Bazı web sitelerinde dezenfektan olarak kullanılmak üzere hidrolat veya aloe vera jel gibi bir ürüne uçucu yağların eklenmesi öneriliyor; böyle bir yöntem yeterli bir dezenfeksiyon sağlamaz. Bu yazının sonunda bir antiviral temizleme spreyi hazırlamak için bir tarif paylaşacağım.

Burun ve solunum yollarının mukozaları

Pek konuşulmayan bu önemli konuya değinmek istiyorum. Burun mukozalarını sağlıklı tutmamızın çok önemli olduğunu düşünüyorum. Nefes aldığımız zaman, burundaki mukozalar bakteri ve virüslere karşı bir bariyer oluşturuyorlar. Yaşadığımız ve çalıştığımız ortam fazla sıcak ve hava kuru olması burumuzda kuruluğa yol açabilir. Kuru ve yıpranmış burun mukozaları bakteri ve virüslere karşı daha kırılgan hale geliyorlar.

Burun deliklerine her gün iki veya üç defa zeytinyağı, susam yağı, tatlı badem yağı gibi soğuk pres bir sabit yağ sürmek yardımcı olabilir. Bu şekilde koruyucu bir tabaka oluşturulur. Sıcak su ile buğu yapmak burun ve solunum yollarının mukozalarını sağlıklı tutmak için de uygulanabilir.

Burun ve solunum yollarında kronik balgam (mukus) olursa, beslenme biçiminizde değişiklik yapmak çok büyük bir fark yaratabilir. Naturopatiye göre böyle bir durumda doğal ve sağlıklı bir beslenmenin yanı sıra bir dönem için süt ürünleri ve gluten içeren besinlerinin azaltılması veya kesilmesi öneriliyor. Ilık tuzlu su ile burnun yıkanması (Neti pot uygulaması) da yardımcı olabilir.      

Beslenme ve yaşam tarzı

Bağısıklık sistemimizi desteklemek ve sağlığımızı korumak için;

  • Sağlıklı beslenme,
  • Yeterli dinlenme,
  • Kaliteli bir uyku,
  • Hafif hareket/egzersiz
  • Stres yönetim yöntemleri

çok büyük önem taşıyor. Tabii ki bunlar çok genel öneriler… Sağlığımızı korumak ve bağışıklık sistemimizi güçlendirmek için yaş, beden tipi, mevsim, yaşam temposu ve sağlık durumuna göre bir beslenme ve sağlıklı yaşam programı oluşturulmalı ve uygulanmalıdır.

İnfluenza, COVID-19 ve uçucu yağlar

Uçucu yağların antiviral özellikleri hakkında yapılan araştırmalar sınırlı sayıda mevcut. Uçucu yağların antibakteriyel ve anti mantar özellikleri ile ilgili araştırmalar ise çok daha fazla sayıda yayınlanmış; bu araştırmalar daha kolay ve daha ekonomik olarak gerçekleştirilebilir. Herpes simplex (HSV-1 ve HSV-2) ve Herpes zoster gibi DNA virüslere, İnfluenza ve SARS-Cov gibi RNA virüslere karşı bazı uçucu yağların etkili olduğunu gösterilmiştir. Virüsler uçucu yağların içerdiği pek çok kimyasal bileşene karşı hassas oldukları saptanmıştır.

Az sayıda  antiviral ilaçlar piyasada bulunmakla birlikte, bu ilaçların pek çok yan etkileri vardır. Ayrıca zamanla virüsler bu ilaçlara karşı direnç geliştirebilirler. Uzmanlar uçucu yağların karmaşık ve değişken kimyasal yapılardan dolayı, virüslerin (ve bakterilerin) uçucu yağlara karşı direnç geliştirmelerinin olasılığı çok daha düşük olarak değerlendiriyorlar.

Geçen hafta üye olduğum Alman aromaterapi derneği Forum Essencia’nın koronavirüs hakkında yaptığı resmi açıklaması bana ulaştı. Ayrıca Forum Essencia Avusturya Bilimsel Aromaterapi ve Aromabakımı Derneği’nin koronavirüs hakkında hazırladığı yazıyı bizimle paylaştı: https://oegwa.at/influenza-corona-und-co/

Aşağıda sizinle bu yazının en önemli alıntıları paylaşıyorum. Ayrıca yazıda yer verilmeyen birkaç bilimsel araştırma ekledim.

“Genel epidemiyolojik, yapısal ve klinik benzerlikler nedeniyle, antiviral uçucu yağların COVID-19 hastalığın önleme açısından uygun özelliklere sahip olduğu varsayılabilir. Bununla birlikte, COVID-19 ve uçucu yağlar hakkında bilimsel bir kanıt yoktur ve özellikle insan ile yapılan çalışmalar yoktur”.

Koronavirüs (SARS-Cov-2), İnfluenza (grip) ve SARS-Cov virüsleri koronavirüs ailesine ait olan RNA virüsleridir.  “Temel araştırmalardan ve klinik alandan elde edilen bilimsel sonuçlar, birkaç uçucu yağ bileşeninin, influenza örneği kullanılarak zarflı RNA virüslerine karşı iyi bir antiviral etkiye sahip olduğunu gösterilebilmiştir”.

İnfluenza virüsü ve uçucu yağlar

Fransa ve İtalya’da yapılan araştırmalarda “uçucu yağlarının havaya yayılması oda havasındaki bakteriyel yükü önemli ölçüde azaltabildiğini, bu da örneğin hastanelerde hastane enfeksiyonlarında bir azalmaya yol açtığını gösterilmiştir”. Fransa’da yapılan araştırma Ravintsara (Cinnamomum camphora ct. 1,8 cineole) uçucu yağı ile yapılmış 2, İtalya’da yapılan diğer araştırma ise Lavanta (Lavandula angustifolia), Kayeput (Melaleuca cajuputii), Sibirya ladini (Abies sibirica), Mersin (Myrtus communis ) ve Itır (Pelargonium graveolens) uçucu yağları içeren bir uçucu yağ karışımı ile gerçekleştirilmiştir 3.

– Tarçın (Cinnamomu zeylanicum), havuç (Daucus carota), okaliptüs globulus (Eucalyptus globulus), biberiye (Rosmarinus officinalis) uçucu yağları ve ketencik yağı (Camelina sativa) ile hazırlanan karışımının influenza virüslerine ve influenza sonrası pnömoni patojenlerine karşı aktif olduğunu gösterilmiştir 4.

– Farelerde yapılan bir araştırmada 1,8-sineolün influenza virüslerine karşı koruyan çeşitli mekanizmaları harekete geçirdiğini saptanmıştır 5. 1,8 sineol okaliptüs globulus(Eucalyptus globulus), okaliptüs radiata (Eucalyptus radiata), ravintsara (Cinnamomum camphora ct. 1,8 cineole), niauli (Melaleuca quinquernevia) ve kayeput (Melaleuca cajuputii) uçucu yağlarında yüksek oranda bulunan bir bileşen.

– Çay ağacı (Melaleuca alternifolia) uçucu yağının antiviral özellikleri hakkında pek çok araştırma mevcut. Çay ağacı uçucu yağı, özellikle virüs bulaşmasından sonraki ilk iki saat içinde koruma sağlar ve virüs replikasyonunun ilk aşamalarını inhibe eder 6. Çay ağacı uçucu yağındaki terpinen-4-ol’da influenza virüsü H1N1’e karşı antiviral aktivite için önemli bir aktif bileşen bulunmuş 7.

– Başka bir çalışmada Okaliptüs globulus (Eucalyptus globulus) ve Bergamot (Citrus bergamia) uçucu yağlarının buharı 10 dakika içerisinde çok güçlü antiviral etkisi olduğunu gösterilmiştir. Tarçın (Cinnamomum zeylanicum), Hint limonotu (Cymbopogon flexuosus), lavanta (Lavandula angustifolia) ve Itır (Pelargonium graveolens) uçucu yağlarının buharı ise 30 dakika içerisinde güçlü antiviral etkisi olduğunu gösterilmiştir 8.

– % 70’ten fazla 1,8 sineol içeren okaliptüs polybractea (Eucalyptus polybractea) ve çay ağacı (Melaleuca alternifolia) uçucu yağlarının influenza virüsüne karşı güçlü antiviral etkisi olduğunu iki araştırmada gösterilmiştir 9, 10.

– Tatlı portakal (Citrus sinensis), karanfil (Syzygum aromaticum), tarçın kabuğu (Cinnamomum zeylanicum), tarçın yaprağı (Cinnamomum zeylanicum), okaliptus globulus (Eucalyptus globulus) ve biberiye (Rosmarinus officinalis) içeren bir uçucu yağ karışımının influenza virüsünü enfektivitesini önemli ölçüde azaltığını gösterilmiştir 11.

COVID-19 ve uçucu yağlar

Heidelberg Üniversitesinde yirmi senedir virüs ve uçucu yağlar konusunda araştırma yapan olan Prof. em. Dr. Jürgen Reichling, “COVID-19 ve uçucu yağlar” konusunu şöyle yorumladı 12:

“COVID-19, serpiştirilmiş proteinleri ve lipofilik bir zarfı olan bir RNA virüsüdür. Şimdiye kadar, tüm zarflı virüsler in vitro olarak uçucu yağlarla başarılı bir şekilde mücadele edilmiştir. Bu yüzden bunun koronavirüsü için de geçerli olduğunu varsayıyorum. Ampirik veri mevcut değildir. Ancak bu sadece virüs ökaryotik hücrelerin dışındaysa geçerlidir. Virüs zarfı yok edilir, böylece virüsler artık hücreye nüfuz edemez. Virüs hücreye girdikten sonra, uçucu yağların kontrolünün ötesindedir.

Bence uçucu yağlar harici dezenfeksiyon için uygun olacaktır. Belki de virüsün nazofarenkste [burun-boğaz bölgesi] yayılmasını önlemek için inhalasyon umut vericidir. Bunun nedeni, virüs parçacıklarının hücreleri yayması, hücreler arası boşluğa girmesi ve orada uçucu yağ tarafından yakalanabilmesidir.

Ancak, bunların sadece spekülasyonlar olduğunun farkındayım. Virüsler bir hastadan diğerine hava yoluyla değil, damlacıklar yoluyla bulaştığından, odadaki uçucu yağların püskürtülmesi, yayılmayı sınırlandırmak için yeterli olmayabilir.”

Avusturya Bilimsel Aromaterapi ve Aromabakımı Derneği durumu şu şekilde özetliyor 13:

 “İnfluenza gibi virüslere karşı antiviral aktiviteye sahip uçucu yağlarla difüzyon ve inhalasyon önleme ve destekleyici tedavi için kullanılabilir. Temel araştırma ve saha raporlarından yapılan çok sayıda çalışma, klinik çalışmalar hala eksik olsa bile, uçucu yağların ve bileşenlerinin antiviral potansiyelini göstermektedir. Gelecekte bu tür çalışmaların yapılması teknik olarak gerekli olacaktır”.

Kış mevsimi için antiviral uçucu yağlar

Ülkelere göre aromaterapi pratikleri ve spesifik bir durum için tercih edilen ve kullanılan uçucu yağlar değişebilir. Örnek olarak İngiltere ve A.B.D.’ye göre, Fransa ve Almanya’da Ravintsara (Cinnamomum camphora ct. 1,8 cineole) antiviral uçucu yağı olarak çok daha önemli bir rol oynuyor.

Grip 14, soğuk algınlığı ve kış mevsimi için yaygın olarak kullanılan antiviral uçucu yağların en önemli örneklerini paylaşıyorum:

Eucalyptus globulus

  • Çay ağacı (Melaleuca alternifolia)
  • Okaliptüs globulus veya okaliptüs radiata (Eucalyptus globulus / radiata)
  • Ravintsara (Cinnamomum camphora ct. 1,8 cineole)
  • Niauli (Melaleuca quinquenervia ct. 1,8 cineole)
  • Kayeput (Melaleuca leucadendron var. cajuputi)
  • Tarçın yaprak / kabuk (Cinnamomum zeylanicum)
  • Karanfil (Syzygium aromaticum)
  • Kekik ct. timol (Thymus vulgaris ct. thymol)
  • Kekik ct. linalol (Thymus vulgaris ct. linalool)
  • Defne (Laurus nobilis)
  • Hint limonotu (Cymbopogon flexuosus)
  • Lavanta (Lavandula angustifolia) veya Melez lavanta (Lavandula x hybrida)
  • Tatlı portakal (Citrus sinensis)
  • Limon (Citrus limon)

Sağlıklı beslenme ve yaşam tarzının yanı sıra bağışklık sistemini desteklemek ve kış hastalıklarından korunmak için difüzyon, inhalasyon (koklama tuzu, koklama çubuğu vb.), buğu, burun yağı ve vücut yağı gibi çeşitli pratik ve etkin aromaterapi yöntemleri uygulanabilir. Nezle, boğaz ağrısı, öksürük ve grip gibi belirtileri olunca antiviral, antibakteriyel, balgam söktürücü, spazm çözücü, nefes açıcı ve ferahlatıcı uçucu yağlar kullanılıyor.

Aromaterapi uygulamaları

Uçucu yağlar kullanırken pek çok konuya dikkat edilmesi gerektiği için bu yazıda ancak herkesin güvenli bir şekilde uygulayabileceği uygulamalar paylaşıyorum. Pek çok aromaterapi yönteminin, basit gibi görünse bile, kontra-endikasyonları ve güvenlik uyarıları var. Bu nedenden dolayı bazı aromaterapi uygulamaları ve formülasyonları ancak Temel Aromaterapi eğitimi almış olan katılımcılar ile ayrıca paylaşacağım.

Aşağıdaki aromaterapi karışımları için kolaylıkla bulabileceğiniz, ekonomik ve kullanımı kolay ve güvenli olan uçucu yağları seçtim. Paylaştığım karışımlar antiviral özellikleri olan uçucu yağlar içeriyor.

Güvenli ve etkin aromaterapi uygulamaları için kaliteli uçucu yağlar kullanmak ve güvenlik kurallarına uymak kritik bir öneme sahiptir. Bu konularda yazdığım “Uçucu yağlar satın alırken dikkat edilmesi gerekenler” ve “Uçucu yağları kullanırken dikkat edilmesi gerekenler” yazılarını okuyabilirsiniz.

Antiviral el temizleme spreyi

A.B.D.’de bulunan “Center for Disease Control and Prevention” el dezenfektanı olarak en az %60 alkol içeren hidroalkolik solüsyonlar öneriyor 15.  % 60 derece alkol üretmek için 2 ölçü etanol ve 1 ölçü kaynatılmış su veya distile su kullanılabilir.

Aloe vera jel konusunda bir uyarıda bulunmak istiyorum. Kaliteli, zararlı kimyasal içermeyen bir aloe vera jel bulmak hiç de kolay değil. Aloe vera jeli kullanmadan önce mutlaka içerik listesine bakmalısınız. İçerik listesini değerlendirmek için  https://www.ewg.org/skindeep/  sayfasından faydalanabilirsiniz. Uygun olmayan bir aloe vera jele uçucu yağlar ve etanol eklediğiniz zaman stabil olmayan bir ürün ortaya çıkabilir.

Temel tarif

  • 20 ml etanol
  • 10 ml su
  • 3 damla çay ağacı uçucu yağı (Melaleuca alternifolia)
  • 3 damla okaliptüs globulus uçucu yağı (Eucalyptus globulus)
  • 3 damla lavanta uçucu yağı (Lavandula angustifolia)

30ml’lik bir sprey şişesinde uçucu yağları karıştırın ve 20 ml alkol ilave edin. İyice çalkaladıktan sonra 10 ml su ilave edin ve tekrar çalkalayın. Bu spreyi ellerinizi dezenfekte etmek için kullanabilirsiniz.

Difüzyon için aromaterapi karışımı

Temel Aromaterapi eğitiminde kış mevsimi için verdiğim bir tarif örneğini paylaşıyorum (1 ml = 20 damla).

  • 2 ml okaliptüs globulus uçucu yağı (Eucalyptus globulus)    
  • 2 ml çay ağacı uçucu yağı (Melaleuca alternifolia)
  • 4 ml tatlı portakal uçucu yağı (Citrus sinensis)

Okaliptüs globulus uçucu yağı için alternatifler: Okaliptüs radiata (Eucalyptus radiata), ravintsara (Cinnamomum camphora ct. 1,8 cineole), niauli (Melaleuca quinquernifolia), kayeput (Melaleuca leucadendron var. cajuputi).

Tatlı portakal için alternatifler: Greyfurt (Citrus x paradisi), Limon (Citrus limon)

Havayı temizlemek için sadece saf uçucu yağlar ile çalışan ve buhar üretmeyen elektrikli aromaterapi difüzörlerinin kullanılması önerilir. Kullanım kılavuzuna göre difüzörler 10-20 dakikalık seanslar şeklinde çalıştırılır, ve günde birkaç “difüzyon seansı” düzenlenebilir. Bir bebeğin uyuduğu veya bulunduğu bir odada difüzyon yapılmamalıdır. Oda düzenli aralıklarla havalandırılmalıdır ve difüzyon gece boyunca kullanılmamalıdır.

Kendinize iyi bakın, Sağlık ve sevgi ile kalın,

Referanslar

  1. Center for Disease Control and Prevention (n.d.). Show Me the Science – When and How to Use Hand Sanitizer in Community settings. https://www.cdc.gov/handwashing/show-me-the-science-hand-sanitizer.html. Erişim 10 Mart 2020.
  2. Blanchard, J.M. Cinnamomum camphora à cinéole (ravintsara), une plante au service de la prévention des infections nosocomiales en milieu hospitalier? (2007). Phytothérapie, 5: 15–20
  3. Gelmini, F., Belotti, L. & Vecchi, S. (2016). Air dispersed essential oils combined with standard sanitization procedures for environmental microbiota control in nosocomial hospitalization rooms. Complementary Therapies in Medicine, 25: 113–9
  4. Brochot, A., Guilbot, A., Haddioui, L, & Roques, C. (2017). Antibacterial, antifungal, and antiviral effects of three essential oil blends. Microbiologyopen, 6(4).
  5. Li, Y., Lai, Y., Wang, Y., Liu, N., Zhang, F. & Xu, P. (2016) 1, 8-Cineol Protect Against Influenza-Virus-Induced Pneumonia in Mice. Inflammation, 39(4):1582-93.
  6. Garozzo, A., Timpanaro, R., Stivala, A., Bisignano, G. & Castro, A. (2011). Activity of Melaleuca alternifolia (tea tree) oil on Influenza virus A/PR/8: study on the mechanism of action. Antiviral Research, 89(1):83-8.
  7. Garozzo, A., Timpanaro, R., Bisignano, B., Furneri, PM., Bisignano, G. & Castro A. (2009). In vitro antiviral activity of Melaleuca alternifolia essential oil. Letters in Applied Microbiology. 49(6):806-8.
  8. Vimalanathan, S. & Hudson, J. (2014). Anti-influenza virus activity of essential oils and vapors. American Journal of Essential Oils and Natural Products, 2(1), 47-53.
  9. Pyankov, O., Usachev, E., Pyankova, O., Agranovski, I. (2012).Inactivation of Airborne Influenza Virus by Tea Tree and Eucalyptus Oils. Aerosol Science and Technology, 46:12, 1295-1302.
  10. Usachev, E., Pyankov, O., Usacheva, O., Agranovski, I. (2013). Antiviral activity of tea tree and eucalyptus oil aerosol and vapor. Journal of Aerosol Science, 59: 22-30.
  11. Wu, S., Patel, K.B., Booth, L.J., Metcalf, J.P., Lin, H.K. & Wu, W. (2010). Protective essential oil attenuates influenza virus infection: An in vitro study in MDCK cells.” BMC Complementary & Alternative Medicine, 10:69.
  12. Österreichische Gesellschaft für wissenschaftliche Aromatherapie & Aromapflege. (2020). Influenza, Corona & Co. https://oegwa.at/influenza-corona-und-co/. Erişim: 10 Mart 2020
  13. Österreichische Gesellschaft für wissenschaftliche Aromatherapie & Aromapflege.(2020). Influenza, Corona & Co. https://oegwa.at/influenza-corona-und-co/. Erişim: 10 Mart 2020
  14. Becker, S. (2018). Essential Oils to Prevent the Spread of Flu. https://tisserandinstitute.org/essential-oils-flu/ Erişim: 10 Mart 2020
  15. Center for Disease Control and Prevention (n.d.). Show Me the Science – When and How to Use Hand Sanitizer in Community Settings.https://www.cdc.gov/handwashing/show-me-the-science-hand-sanitizer.html. Erişim 10 Mart 2020.