Uçucu yağlar satın alırken dikkat edilmesi gerekenler

Yirmi yedi senedir Türkiye’de yaşıyorum. Yirmi yedi sene önce internet üzerinden satış yoktu, ancak yaşadığımız yerde alışveriş yapma fırsatımız oluyordu. Tabii ki yaşadığım yerlerde uçucu yağlar aradım ve… bulamadım. Yağlar gördüm ama onlara “uçucu yağ” diyemem. Bu ürünlere şaşkınlıkla bakıyordum; ambalaj, şişe, koku, fiyat… her yönleriyle bana son derece garip görünüyorlardı.

Uzun seneler uçucu yağlarımı ve kayısı çekirdeği, susam ve fındık yağı gibi sabit yağlarımı Fransa’dan getirdim. Bu işin zor tarafı, bir sene öncesinden uçucu yağ ve sabit yağ konusunda ihtiyaçlarımı belirlemekti. Sonunda on beş sene önce Türkiye’de güvenebileceğim bir marka keşfettim (www.nuka.com.tr).

Türkiye’de aromatik bitkiler ve aromaterapiye olan ilgi artmasıyla birlikte yeni markalar piyasaya sürüldü. Piyasada mevcut olan uçucu yağlar ve markaları bu yazıda verdiğim ipuçlarına göre değerlendirebilirsiniz.

Her aromaterapi eğitiminde kalite konusu üzerinde çok duruyorum. Neden? Çünkü Türkiye’de maalesef aromaterapi isminin altında satılan uçucu yağların çoğu hakiki uçucu yağlar değil. Aslında bu ürünleri piyasaya sürenler “uçucu yağlar” veya “esansyel yağlar” gibi terimler kullanmıyorlar; “aroma yağı”, “aromatik yağ” veya “aromaterapi yağları” gibi terimlere rastlıyoruz.

Bazı eğitim katılımcıları yıllardır hakiki olmayan uçucu yağlar kullandıklarının farkına varıyorlar. Ne kadar acı verici bir olay aslında…

Aromaterapide kaliteli uçucu yağlar kullanmak hem etkinlik, hem de güvenlik açısından kritik bir öneme sahiptir.

Peki bir uçucu yağın kaliteli olduğunu nasıl anlayabiliriz?

Bu konuda size bu yazıda birkaç ipucu vermeye çalışacağım.

Mağaza

Uçucu yağlar genelde organik ürünler satan dükkanlar, eczaneler veya sanal mağazalarda bulabilirsiniz. Uçucu yağlar kesinlikle sıcak veya ışıklı bir yerde durmamalıdır. Vitrin gibi bir yer hiç uygun bir yer değildir. Genelde aktarlarda satılan markaların kaliteli markalar olmadığını gözlemledim.

Marka

Bu marka hangi tür ürünler satıyor? Lavanta, ardıç, biberiye gibi uçucu yağların yanında kivi yağı, muz yağı, çilek yağı gibi ürünler satıyor mu?  Öyleyse hemen kaçın!

Bu marka yan yana hiç ayrım yapmadan 10 ml – 20 ml küçük şişelerinde hem uçucu yağlar (lavanta, ardıç, biberiye vb.) hem de susam, kayısı çekirdeği, jojoba yağı gibi sabit/taşıyıcı yağlar satıyor mu? Gördüğüm kadarıyla bu şekilde satış yapan markalar kaliteli markalar değildir. Genelde uçucu yağlar küçük şişelerde (5-10 ml) ve sabit yağlar büyük şişelerde (30-1000 ml) satılıyor.

Markanın kurucusu kendini uçucu yağların ve aromaterapi dünyasına ne kadar bağlı hissediyor? Doğa ve çevre koruma konularına ne kadar önem veriyor? Saygı ve sevgi ile yetiştirilen aromatik bitkilerden elde edilen uçucu yağlar sunuyor mu?

Uçucu yağları satan şirketin hangi pazarlama yöntemlerini uyguladığını baktığım başka bir kriter. Amerika’da bazı şirketler “therapeutic grade” (terapötik seviye) uçucu yağlar sattıklarını iddia ediyorlar. Avrupa’da böyle bir terim ile karşılaşmadım, hakiki bir uçucu yağın özelliği zaten terapötik olmasıdır.

Ambalaj

Uçucu yağ şişesi kahverengi, damlatmalı tıpalı bir cam şişe olmalıdır. Kapak sızdırmaz bir kapak olmalıdır. Kesinlikle damlalıklı bir şişe olmamalıdır; damlalıklı bir şişe gereken sızdırmazlığı sağlayamaz. Bazı ülkelerde mavi uçucu yağ şişeleri de bulunur ama kahverengi camın daha iyi ışıktan koruduğunu kabul edilir.

Etiket / Web sitedeki açıklamalar

Uçucu yağın etiketinde bütün gerekli bilgiler bulunuyor mu?

Bitkinin Türkçe ismi

Etikette tabii ki bitkinin Türkçe ismi bulunmalıdır. Fakat “kekik”, “lavanta”, “okaliptüs”, “papatya” gibi terimler uçucu yağ hakkında yeterli bilgi vermiyor. Bitkinin Türkçe ismi ile beraber mutlaka bitkinin botanik ismi yazılmalıdır.

Bitkinin botanik ismi

Bir uçucu yağ satın almadan önce mutlaka Latince olarak yazılan botanik ismini kontrol etmelisiniz. İsimden emin olmak güvenli ve etkin aromaterapi uygulamaları için büyük önem taşıyor. Örnek olarak “Lavanta” tek başına yeterli bir açıklama değil. Zarif veya tıbbi lavanta (Lavandula angustifolia) olabilir veya Melez lavanta (Lavandula x hybrida/Lavanta x intermedia/ Lavanta x burnatii) da olabilir. Bu iki uçucu yağın kimyasal yapısı, güvenlik uyarıları ve fiyatları farklıdır. Ayrıca yurt dışında satışa sunulan Portekiz lavantası / Spike Lavender (Lavandula latifolia) ve karabaş otu / Spanish lavender (Lavandula stoechas) uçucu yağları da var.

Kemotip

Yetiştiği yer, toprak ve iklim koşullarına bağlı olarak aynı bitkide farklı bir kimyasal yapı ortaya çıkabilir. En yüksek oranda bulunan kimyasal bileşen kemotipi belirler. Avrupa kekiği (Thymus vulgaris), biberiye (Rosmarinus officinalis) veya fesleğen (Ocimum basilicum) gibi uçucu yağların farklı kemotipleri bulunur. Örnek olarak biberiye uçucu yağının sineol, kafur ve verbenon kemotipleri var. Her kemotip için farklı uygulama alanları ve güvenlik uyarıları mevcuttur. Güvenli aromaterapi uygulamaları için kemotipin belirlenmesi büyük önem taşıyor.

İçerik

100% saf uçucu yağ açıklaması bulundurmalı. Piyasada bulunan pek çok yağ saf değil, belli bir oranda sabit yağ içeriyor.

Bitkinin kalitesi 

Mümkün oldukça organik uçucu yağlar satın alınmalıdır.

Bitkinin bölümü

Bu bilgi özellikle tarçın (Cinnamomum zeylanicum), karanfil (Syzygium aromaticum) ve turunç (Citrus aurantium var. amara) için önemlidir. Tarçın kabuğu ve tarçın yaprağından elde edilen uçucu yağların kimyasal yapısı farklıdır, uygulama alanları ve güvenlik uyarıları da farklılık gösterir. Aynı şey karanfil meyvesi ve yaprağı için de geçerlidir (Karanfil odunu da bulunabilir). Turunç bitkisinden (Citrus aurantium var. amara) üç farklı uçucu yağ elde edilir: turunç yaprağı (Petitgrain), neroli (turunç çiçeği) ve turunç kabuğu. Turunç kabuğu uçucu yağı güneş ışınlarına karşı cildin hassasiyetini arttırırken, turunç yaprağı ve neroli uçucu yağları bu fototoksik etkisine sahip değildir.

Üretim yöntemi

Damıtma, soğuk pres, CO2 ekstresi veya ekstraksiyon yönteminin etikette bildirilmesi gerekir.

Menşei ülke

Genelde belli başlı bölgelerde aromatik bitkiler yetiştiriliyor ve uçucu yağlar elde ediliyor. Bu bilgi kalite konusunda önemli bir ipucu verebilir.

Fiyat

Aromatik bitkilerin cinslerine göre uçucu yağ fiyatları değişiyor. Örnek olarak biberiye-sineol/kafur (Rosmarinus officinalis CT sineol/kafur) ve okaliptüs globulus/radiata (Eucalyptus globulus/radiata) uçucu yağların fiyatları daha düşük iken, Roman papatyası (Chamaemelum nobile), Alman papatyası (Matricaria recutita), ölmez çiçek (Helichrysum italicum), neroli (Citrus aurantium var. amara), melisa (Melissa officinalis) ve gül (Rosa damascena) gibi uçucu yağların fiyatları yüksek. Bir uçucu yağın fiyatı yüksek olması gerekirken düşük olursa dikkat etmelisiniz; yukarıda saydığım “pahalı” uçucu yağlar ucuz olamaz.

Şarj numarası

Bu numara kalite sorunlarını tespit etmek ve üretim sürecinin izni sürmek için gereklidir.

Son kullanma tarihi

Son kullanma tarihini belirtmek ülkelere göre farklılık gösteriyor. Aldığım bilgiye göre Türkiye’de uçucu yağların son kullanma tarihlerini yazmak zorunlu değil.

Miktar

Miktar bilgisi etikette görünür bir şekilde yazıyor olmalıdır. Genelde uçucu yağlar 5 ml ve 10 ml şişelerde satılır. Pahalı uçucu yağlar 1 ml olarak da satılır.

Gaz kromatografisi/Kütle spektrometrisi

Yurt dışında bazı uçucu yağ satan web sitelerinde uçucu yağların kimyasal analiz sonuçları gösteriliyor.

Web sitesi

Bir uçucu yağ markası hakkında genel bir fikir edinmek için markanın web sitesine girip birkaç şeye bakıyorum.

Bu marka kemotip konusunda bilgi veriyor mu?

İlk önce Biberiye (Rosmarinus officinalis), Avrupa kekiği (Thymus vulgaris) ve Fesleğen (Ocimum basilicum) uçucu yağlarına bir göz atıyorum.

Bu marka uygulama konusunda riskli pratikler öneriyor mu?

Bazı markalarının web sitelerinde riskli uygulamalar öneriliyor. Somut bir örnek vermem gerekirse, www.doterra.com/US/en/p/cinnamon-bark-oil ve www.youngliving.com/en_US/products/cinnamon-bark-essential-oil sayfalarına baktığımda tüylerim diken diken oluyor. Bahsettiğim web sitelerinde maalesef başka örnekler de var. Neden bu tür önerilerin riskli olduklarını Temel Aromaterapi Eğitimi’nde paylaşıyorum.

Uçucu yağların satın alma sürecine çok özen göstermek gerekiyor. Güvenli ve etkin aromaterapi uygulamaları için kaliteli uçucu yağlar almak şart ve atılması gereken ilk önemli adımdır.

---

Ayrıca uçucu yağların güvenli kullanımı ile ilgili Uçucu yağları kullanırken dikkat edilmesi gerekenler blog yazımı okumanızı öneriyorum.

---