Uçucu yağları kullanırken dikkat edilmesi gerekenler

20 Mart 2020

Uçucu yağlar ve güvenlik konuları oldukça hassas konular ve bu blog yazısını yazmadan önce çok düşündüm. Genelde her verdiğim aromaterapi eğitiminde uçucu yağları kullanırken olumsuz bir deneyim yaşamış veya bilmeden riskli uygulamalar yapan katılımcılar olur.

Pek çok aromaterapi yönteminin, basit gibi görünse bile, kontra-endikasyonları ve güvenlik uyarıları var. Uçucu yağlar kullanırken gerçekten pek çok konuya ve detaylara dikkat edilmesi gerekiyor. Ve ne kadar konunun içine dalıyorsanız, o kadar çok dikkat edilmesi gereken ince detaylarının olduğunu görüyorsunuz.

Bu yazıda ancak en önemli temel kullanım kurallarına değineceğim.

Genel kurallar

• Uçucu yağlar güçlü maddeler olduğundan dikkatli ve bilinçli bir şekilde kullanılmalıdır.
• Kaliteli ve hakiki uçucu yağların kullanılması kritik bir öneme sahiptir.
• Bir uçucu yağı kullanmadan önce, uçucu yağın özelliklerini, güvenlik uyarılarını ve olası yan etkilerini araştırıp dikkate almalısınız.
• Uçucu yağlar serin, ışıksız ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde saklanmalıdır.
• Uçucu yağlar uçucu özelliklerinden dolayı kolay yanıcı maddelerdir; ateş, mum, gaz ocağı, çakmak ve yanan kibritler ile direk temastan kaçınılmalıdır.
• Bir uçucu yağı veya bir karışımı ilk defa cildinize uygulamadan önce dirseğin iç kısmında bir deneme yapın ve 24/48 saat bekleyiniz. Özellikle hassas bir cildiniz veya alerjiye eğiliminiz varsa, bu testin yapılması önemlidir.
• Alerji, sara veya astım hastalığı olan kişiler, ilaç tedavisi görenler, hamile ve emziren kadınlar uçucu yağları kullanmadan önce bir uzmana başvurmalıdır.
• Bebekler ve 6 yaş altındaki çocuklar için bir uzmana başvurmadan uçucu yağlar kullanılmamalıdır.

Uygulama kuralları

• Uçucu yağlar gözlere doğrudan uygulanmaz.
• Uçucu yağlar seyreltilmeden mukozalara uygulanmaz (kulak, burun, ağız, boğaz, mide, bağırsak, vajina ve anüs).
• Uçucu yağlar su ile karışmaz ve cildi yakabilir; küvette uçucu yağları kullanmadan önce uygun bir şekilde seyreltilmelidir.
• Genel kural olarak uçucu yağlar kayısı çekirdeği, susam yağı veya zeytinyağı gibi bir sabit yağ ile seyreltilerek cilde ve bedene uygulanır. Bazı uçucu yağlar istisna olarak cilde doğrudan uygulanabilir.

İlk yardım

• Uçucu yağları kullandığınız zaman yanınızda mutlaka zeytinyağı, kayısı çekirdeği veya susam yağı gibi bir sabit/sıvı yağ bulundurmalısınız.
• Cilt ve mukozalar ile istenmeden bir temas oluşursa, bölgeyi bol bol su ile duruladıktan sonra bir sabit/sıvı yağ sürebilirsiniz.
• Uçucu yağlar göze temas ederse, hemen bol bol su ile yıkanmalıdır (15-30 dakika). Lensler ancak 5 dakika sonra çıkartılmalıdır. Su ile duruladıktan sonra bir damla sabit yağ (kayısı çekirdeği, susam vb.) göze uygulanabilir.
• Ciltte tahriş veya alerjik bir tepki oluşuyorsa, bölge bol su ve doğal parfümsüz bir sabun ile temizlenmelidir. Kalendula yağı, kayısı çekirdeği veya tatlı badem gibi bir sabit yağ sürmek çok yardımcı olabilir. Gerekli ise, tıbbi yardım alınmalıdır.
• Uçucu yağlar istenmeden yutulursa, hemen doktorunuza veya zehirlenme merkezine başvurunuz. Kusmak veya zehirlenen kişiyi kusturmak çok zararlı olabilir ve hiç önerilmez. Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM): 114

Cildi tahriş eden uçucu yağlar (örnekler)

• Tarçın kabuk/yaprak (Cinnamomum zeylanicum)
• Karanfil meyvesi (Syzygium aromaticum)
• Limon çimeni (Cymbopogon nardus)
• Hint limonotu (Cympopogon citratus)
• Melisa (Lippia citriodora)
• Kekik (Origanum vulgare/compactum)
• Avrupa kekiği (Thymus vulgaris ct. thymol/carvacrol)
• Beyaz kekik (Thymus serpyllum)
• Dağ sateri (Satureja montana)
• Yüksek oranlarda kullanıldığında turunçgil uçucu yağları: limon, portakal, mandalina, greyfurt, bergamot

Bu uçucu yağlar kesinlikle cilde doğrudan uygulanmamalıdır. Bu uçucu yağları cilde uygulamadan önce düşük ve uygun oranlarda bir sabit yağ ile seyreltilmesi gerekiyor; uygulanması gereken oranlar uçucu yağa göre değişiyor.

Mukozaları tahriş eden uçucu yağlar (örnekler)

• Karaman kimyonu (Carum carvi)
• Tarçın kabuk/yaprak (Cinnamomum zeylanicum)
• Karanfil meyve/yaprak (Syzygium aromaticum)
• Hint limonotu (Cymbopogon citratus)
• İngiliz nanesi (Mentha x piperita)
• Avrupa kekiği (Thymus vulgaris ct. thymol/carvacrol)
• Beyaz kekik (Thymus serpyllum)
• Kekik (Origanum vulgaris/compactum)
• Dağ sateri (Satureja montana)

Bu uçucu yağlar mukozalara kesinlikle doğrudan uygulanmamalıdır.

Cilt hassasiyetine yol açabilen uçucu yağlar (Kontakt sensitizasyon)

• Cassia (Cinnamomum cassia)
• Tarçın kabuk (Cinnamomum zeylanicum)
• Karanfil / yaprak (Syzygium aromaticum)
• Okside olmuş turunçgil uçucu yağları, çam, servi, ardıç, sedir ve çay ağacı uçucu yağları (düşük risk).

Güneşe karşı olan cilt hassasiyetini artıran uçucu yağlar (Fototoksisite)

• Melek otu (Angelica archangelica)
• Bergamot (Citrus bergamia)
• Kimyon (Cumimum cymimum)
• Greyfurt – damıtma/soğuk pres (Citrus x paradisi)
• Limon – soğuk pres (Citrus limon)
• «Lime» – soğuk pres (Citrus medica)
• Turunç kabuğu (Citrus aurantium var. amara)

Fototoksik uçucu yağlar kullanıldıktan sonra güneşte yanma veya leke oluşabilir; 12 saat hatta 24 saat güneşten uzak durulması önerilir. Limon, greyfurt ve bergamot uçucu yağlarını güvenli bir şekilde kullanmak mümkün ama bunun için çok spesifik kurallar izlemek gerekiyor; başka bir yazının konusu olacak.

Güneşe karşı olan cilt hassasiyetini etkilemeyen uçucu yağlar 

• Bergaptensiz bergamot (Citrus bergamia)
• Mandalina (Citrus reticulata)
• Portakal (Citrus sinensis)
• Turunç yaprağı (Citrus aurantium var. amara)
• Yuzu (Citrus junos)
• Limon – damıtma (Citrus limon)

Genel ve temel kullanım kurallarının çok küçük bir kısmını sizlerle paylaştım. Bunların yanı sıra aromaterapi yöntemlerini uygularken dikkat edilmesi gereken pek çok detay var. Aromaterapi ve güvenlik çok önemli ve hiç bitmeyen bir konu…

 

Kaynaklar:
– https://tisserandinstitute.org/safety-pages/
– https://naha.org/explore-aromatherapy/safety
– Tisserand, R. And Young, R. (2014): Essential oil safety, 2nd edition, Churchill Livingstone Elsevier.